โรคสมาธิสั้นในผู้ใหญ่ โรคที่ผู้ใหญ่ก็เป็นได้ ใช่แค่วัยเด็ก !

โรคสมาธิสั้นในผู้ใหญ่ โรคที่ผู้ใหญ่ก็เป็นได้ ใช่แค่วัยเด็ก !

kaewsai สุขภาพ

โรคสมาธิสั้นในผู้ใหญ่

โรคสมาธิสั้น เป็นความผิดปกติที่สามารถพบได้บ่อยในเด็ก ก่อให้เกิดปัญหาด้านการเรียนรู้ การเข้าสังคม

รวมถึงการใช้ชีวิตประจำวัน ถึงแม้ว่าโรคนี้จะสามารถพบได้บ่อยในเด็ก แต่ก็สามารถพบได้ในวัยผู้ใหญ่ได้เช่นกัน

ซึ่งอาการ สมาธิสั้นในผู้ใหญ่ นี้ อาจส่งผลต่อการงานหน้าที่ ทำให้ผู้ใหญ่หลายคนที่เป็นโรคนี้ อาจไม่ประสบความสำเร็จในชีวิตเท่าที่ควร

ว่าแล้วก็อย่ารอช้า ตามไปดูดีกว่าว่า โรคสมาธิสั้นในผู้ใหญ่ คืออะไร มีวิธีรักษาได้อย่างไรบ้าง?

สารบัญ

ทำความรู้จักโรคสมาธิสั้น

โรคสมาธิสั้น (Attention deficit hyperactivity disorder หรือ ADHD) นับเป็นภาวะอย่างหนึ่งที่ผู้ป่วยจะมีพฤติกรรมแบบหุนหันพลันแล่น

ไร้ซึ่งสมาธิ และซุกซน โดยโรคนี้มักจะเกิดขึ้นในวัยเด็ก อย่างไรก็ตาม อาการของโรคก็สามารถเกิดขึ้นในวัยรุ่นและผู้ใหญ่ได้เช่นเดียวกัน

โรคสมาธิสั้นในผู้ใหญ่ คืออะไร?

โรคสมาธิสั้นในผู้ใหญ่ (Adult ADHD) เป็นความผิดปกติที่เกี่ยวข้องสุขภาพจิต ผู้ป่วยมักมีความยากลำบากในการให้ความสนใจกับเรื่อง ๆ หนึ่ง

ซึ่งพฤติกรรมเหล่านี้อาจส่งผลทำให้เกิดปัญหาสุขภาพจิตอื่น ๆ ได้ เช่น การรู้สึกว่าตนเองไม่มีคุณค่า หรือรู้สึกว่าตนเองทำอะไรก็ไม่ประสบความสำเร็จ

โรคสมาธิสั้นในผู้ใหญ่มักจะเกิดขึ้นตั้งแต่ในช่วงวัยเด็ก แต่ในผู้ป่วยบางคนโรคสมาธิสั้น อาจได้รับการวินิจฉัยตอนเป็นผู้ใหญ่แล้วก็ได้

ส่วนใหญ่แล้ว อาการสมาธิสั้นในผู้ใหญ่ มักมีอาการไม่เด่นชัดเหมือนกับอาการในวัยเด็ก ที่มักมีอาการอยู่ไม่นิ่งอยู่ไม่เป็นสุข (hyperactivity) มากกว่า

สาเหตุของโรคสมาธิสั้นในผู้ใหญ่

สาเหตุที่แท้จริงของโรคสมาธิสั้นในผู้ใหญ่ยังไม่มีความชัดเจน แต่ก็มีการศึกษาวิจัยหลายชิ้นค้นพบว่า

อาจมีปัจจัยบางประการที่อาจเป็นสาเหตุของโรคสมาธิสั้นในผู้ใหญ่ โดยสาเหตุที่เป็นไปได้เหล่านั้น ได้แก่

  • พันธุกรรม มีการค้นพบว่าโรคสมาธิสั้นอาจส่งผ่านทางพันธุกรรม โดยอาจเกิดขึ้นจากความผิดปกติของยีน ถ้ามีคนในครอบครัวเป็นโรคนี้ ก็จะมีความเสี่ยงของโรคเพิ่มมากขึ้น
  • สิ่งแวดล้อม ปัจจัยจากสภาพแวดล้อมบางอย่าง อาจเพิ่มความเสี่ยงของโรคสมาธิสั้นในผู้ใหญ่ได้ โดยเฉพาะสภาพแวดล้อมที่เต็มไปด้วยสารพิษ เช่น ตะกั่ว
  • ความบกพร่องของสมอง และระบบประสาทส่วนกลาง อาจทำให้เกิดโรคสมาธิสั้นในผู้ใหญ่ได้

ปัจจัยเสี่ยงของโรคสมาธิสั้นในผู้ใหญ่

ความเสี่ยงของโรคสมาธิสั้นอาจเพิ่มขึ้นในกรณีที่

  • ญาติพี่น้อง บิดา มารดา มีอาการของโรคสมาธิสั้น รวมถึงโรคทางสุขภาพจิตอื่น ๆ
  • ในระหว่างตั้งครรภ์ มารดาสูบบุหรี่ ดื่มแอลกอฮอล์ หรือใช้ยาบางชนิด ก็อาจทำให้ทารกเป็นโรคสมาธิสั้น และส่งผลต่อเนื่องมาในช่วงวัยผู้ใหญ่
  • ในช่วงวัยเด็กอยู่อาศัยในสิ่งแวดล้อมที่มีมลพิษจากโลหะหนัก เช่น ตะกั่ว
  • ทารกที่คลอกก่อนกำหนด มีแนวโน้มที่จะเป็นโรคสมาธิสั้นทั้งในวัยเด็กและในวัยผู้ใหญ่

อาการของโรคสมาธิสั้นในผู้ใหญ่

ผู้ป่วยหลายคนมักไม่ทราบว่า ตนเองกำลังมีอาการของโรคสมาธิสั้น ถ้าปล่อยเอาไว้อาจทำให้เกิดปัญหาในการใช้ชีวิตและการทำงานได้

อาการของโรคสมาธิสั้นในผู้ใหญ่มักมีความรุนแรงน้อยลงเมื่ออายุมากขึ้น โดยอาการที่พบได้บ่อยและสังเกตได้ง่ายในผู้ที่มีปัญหาสมาธิสั้น ได้แก่

  • มีความหุนหันพลันแล่น อารมณ์ขึ้นลง ควบคุมอารมณ์ไม่ได้ เดี๋ยวดีเดี๋ยวร้าย
  • กระวนกระวายใจ อยู่ไม่เป็นสุข
  • มีความสับสนและปัญหาในการจัดลำดับความสำคัญ ทักษะการจัดการเวลาที่ไม่ดี
  • ปัญหาเกี่ยวกับการงาน วางแผนการทำงานไม่ดี ไม่สามารถทำให้งานเสร็จลุล่วงได้
  • ไม่สามารถทำงานหลาย ๆ อย่างพร้อม ๆ กันได้
  • มีความอดทนต่ำต่อเหตุการณ์ต่าง ๆ พร้อมที่จะระเบิดอารมณ์เสมอ
  • ไม่สามารถอดทนรอคอยบางสิ่งบางอย่างได้นาน
  • นั่งอยู่เฉย ๆ ไม่ได้นาน ต้องเปลี่ยนกิจกรรมที่ทำ ทั้ง ๆ ที่สิ่งที่กำลังทำอยู่ยังไม่เสร็จลุล่วง
  • ไม่สามารถรับมือกับความเครียดได้

ปัญหาในชีวิตที่มักจะเกิดขึ้นเมื่อผู้ป่วยมีภาวะสมาธิสั้น

เนื่องจากโรคสมาธิสั้นในผู้ใหญ่ บ่อยครั้งทำให้การดำเนินชีวิตยากขึ้น และอาจสร้างปัญหาต่าง ๆ ในชีวิตได้ ยกตัวอย่างเช่น

  • ผลการเรียนแย่ลง
  • ประสิทธิภาพในการทำงานลดลง บางคนอาจตกงาน
  • ติดแอลกอฮอล์หรือสารเสพติดอื่น ๆ
  • เกิดอุบัติเหตุทางรถยนต์หรืออุบัติเหตุอื่น ๆ บ่อยครั้งขึ้น
  • มีปัญหาในด้านความสัมพันธ์กับบุคคลอื่น
  • สุขภาพร่างกายและจิตใจไม่ดี
  • ทำให้ภาพลักษณ์ของผู้ป่วยแย่ลง
  • ถ้ามีอาการมากอาจทำให้ผู้ป่วยหลายคนพยายามฆ่าตัวตาย

โรคอื่นๆ ที่มักเกิดขึ้นร่วมกับโรคสมาธิสั้นในผู้ใหญ่ (coexisting conditions)

นอกจากผู้ป่วยจะได้รับการวินิจฉัยว่าเป็นโรคสมาธิสั้นในผู้ใหญ่แล้ว อาจพบว่าผู้ป่วยหลาย ๆ รายมีโรคหรือภาวะทางจิตอื่น ๆ ร่วมด้วย

ทำให้ผู้ป่วยเกิดความบกพร่องทางจิตได้มากและซับซ้อนยิ่งขึ้น จึงส่งผลทำให้การรักษาโรคสมาธิสั้นในผู้ใหญ่มีความยุ่งยากเป็นทวีคูณ

ความผิดปกติของอารมณ์ (mood disorder)

ผู้ป่วยโรคซึมเศร้าในผู้ใหญ่มีแนวโน้มที่อาจเกิดความล้มเหลว ความผิดหวัง และการไม่ประสบความสำเร็จในชีวิตได้มากกว่าคนทั่วไป

เมื่อเหตุการณ์เหล่านี้เกิดซ้ำแล้วซ้ำเล่า ก็จะเพิ่มความเสี่ยงของโรคซึมเศร้า (depression) ได้

นอกจากโรคซึมเศร้าแล้วก็อาจพบว่า โรคอารมณ์สองขั้ว (bipolar disorder) ก็มีแนวโน้มที่มากขึ้นในผู้ป่วยกลุ่มนี้

โรควิตกกังวล (anxiety disorder)

เกิดขึ้นค่อนข้างบ่อยในผู้ใหญ่ที่มีสมาธิสั้น ซึ่งโรคนี้อาจพัฒนามาจากความกังวลในเรื่องเรื่องงาน เรื่องการเรียน หรือเรื่องความสัมพันธ์กับผู้อื่นก็ได้

ความผิดปกติทางจิตเวชอื่นๆ (Other psychiatric disorders)

เช่น ความผิดปกติของบุคลิกภาพ (personality disorder) การที่ไม่สามารถควบคุมอารมณ์ได้ รวมถึงการใช้สารเสพติดอาจมีแนวโน้มสูงขึ้นในผู้ป่วยโรคสมาธิสั้นในผู้ใหญ่

ความบกพร่องทางการเรียนรู้ (learning disabilities)  

อาจรวมถึงปัญหาเกี่ยวกับความเข้าใจ การเรียนรู้สิ่งใหม่ ๆ รวมถึงปัญหาที่เกี่ยวข้องกับทักษะในการติดต่อสื่อสารกับผู้อื่น มักจะรุนแรงขึ้นในผู้ใหญ่ที่มีสมาธิสั้น

การวินิจฉัยโรคสมาธิสั้นในผู้ใหญ่

โรคสมาธิสั้นในผู้ใหญ่เป็นโรคที่วินิจฉัยได้ยาก เนื่องจากอาการของโรคขึ้นกับผู้ป่วยแต่ละราย ซึ่งแต่ละคนก็จะมีอาการ

และความรุนแรงที่แตกต่างกันไป โดยแพทย์อาจจะต้องใช้วิธีการตรวจหลาย ๆ วิธีร่วมกัน เพื่อที่จะวินิจฉัยว่าผู้ป่วยเป็นโรคสมาธิสั้นในผู้ใหญ่จริง ๆ

แพทย์อาจตรวจร่างกายทั่ว ๆ ไป (physical examination) เพื่อคัดกรองโรคอื่น ๆ ที่อาจทำให้เกิดอาการคล้ายกับโรคสมาธิสั้น

รวมถึงอาจมีการการซักประวัติ การสอบถามข้อมูลจากคนไข้และคนใกล้ชิด เช่น ข้อมูลการใช้ยา ข้อมูลโรคประจำตัว

และประวัติความเจ็บป่วยในปัจจุบัน และบางครั้งผู้ป่วยอาจต้องทำแบบทดสอบทางจิตวิทยา เพื่อวิเคราะห์ความเป็นไปได้ของโรคสมาธิสั้นในผู้ใหญ่

วิธีรักษาโรคสมาธิสั้นในผู้ใหญ่

สำหรับวิธีรักษาโรคสมาธิสั้นในผู้ใหญ่นั้นสามารถทำได้หลายวิธี ทั้งการใช้ยาและการบำบัดทางจิตวิทยา รวมถึงการใช้ยาควบคู่กับการบำบัด

ซึ่งเป็นวิธีการรักษาที่มีประสิทธิภาพมากที่สุดและสามารถบรรเทาอาการต่าง ๆ ของโรคสมาธิสั้นในผู้ใหญ่ได้

วิธีรักษาโดยการใช้ยา  

การเลือกใช้ยารักษาโรคสมาธิสั้นในผู้ใหญ่นั้น มีความแตกต่างกันไปในแต่ละบุคคล ทั้งในเรื่องของตัวยา ขนาดยา

และระยะเวลาที่ใช้ รวมถึงต้องพิจารณาถึงเรื่องอาการข้างเคียงที่มักจะเกิดขึ้นกับผู้ป่วยเฉพาะรายด้วย

ยาในกลุ่มกระตุ้น (stimulants) ประสาท เช่น ยาเมธิลฟีนิเดท (methylphenidate) หรือยาแอมเฟตามีน (amphetamine)

เป็นยาที่ใช้บ่อยในโรคสมาธิสั้น โดยยาในกลุ่มนี้จะเพิ่มระดับและรักษาสมดุลของสารสื่อประสาทในสมอง

แล้วทำให้อาการต่าง ๆ ค่อย ๆ บรรเทาและดีขึ้น นอกจากนี้ยังมียากลุ่มอื่น ๆ ที่สามารถรักษา และบรรเทาอาการของโรคสมาธิสั้นในผู้ใหญ่ได้

มักใช้ในผู้ป่วยที่ไม่สามารถทนต่อยาในกลุ่มแรกได้ เช่น ยา atomoxetine และยาในต้านอาการซึมเศร้า เป็นต้น

การให้คำปรึกษาทางจิตวิทยา

การให้คำปรึกษาสำหรับผู้ป่วยโรคสมาธิสั้นในผู้ใหญ่ สามารถช่วยรักษาพฤติกรรมที่ผิดปกติ รวมถึงทำให้ผู้ป่วยสามารถเรียนรู้ทักษะต่าง ๆ ที่จำเป็นในการดำรงชีวิต ได้แก่

  • ทักษะการจัดการเวลา
  • เรียนรู้วิธีการลดพฤติกรรมที่ไม่เหมาะสม เช่น ความก้าวร้าว ฉุนเฉียว
  • ได้พัฒนาทักษะการแก้ปัญหา
  • ทำให้ผู้ป่วยสามารถรับมือกับความผิดพลาดในชีวิตที่ผ่าน ๆ มาได้มากขึ้น
  • เพิ่มความรู้สึกนับถือตนเอง (self-esteem)
  • เรียนรู้วิธีปรับปรุงความสัมพันธ์กับครอบครัว ญาติพี่น้อง และเพื่อนร่วมงาน

วิธีบำบัดที่มักใช้บ่อย ๆ เพื่อการบำบัดโรคสมาธิสั้นในผู้ใหญ่ ได้แก่

1.การบำบัดทางความคิดและพฤติกรรม (cognitive behavioral therapy)

เป็นการบำบัดที่จะช่วยสอนทักษะต่าง ๆ ในการจัดการพฤติกรรมของผู้ป่วย ที่จะช่วยเปลี่ยนรูปแบบการคิดเชิงลบให้เป็นแบบบวก

ทำให้ผู้ป่วยสามารถจัดการกับความท้าทายและความยุ่งยากในชีวิตได้ เช่น ปัญหาการเรียน ปัญหาในที่ทำงาน

รวมถึงปัญหาที่เกี่ยวข้องกับความสัมพันธ์ระหว่างบุคคล นอกจากนี้วิธีการบำบัดทางความคิดและพฤติกรรม

ยังช่วยบำบัดโรคซึมเศร้าที่มักจะเกิดขึ้นในผู้ป่วยโรคสมาธิสั้นได้อีกด้วย

2.ครอบครัวบำบัด (Marital counseling and family therapy) สามารถช่วยทำให้คนในครอบครัวได้เรียนรู้ เข้าใจ

และสามารถรับมือให้อยู่กับผู้ป่วยโรคสมาธิสั้นได้ รวมถึงยังได้เรียนรู้วิธีการช่วยเหลือ การให้คำปรึกษา รวมถึงการสื่อสาร

กับคนในครอบครัวที่เป็นโรคสมาธิสั้น ซึ่งจะทำให้ผู้ป่วยเกิดความเครียดและความวิตกกังวลจากโรคที่กำลังเป็นอยู่ลดลง

Credit : marketrats.lt

โรคสมาธิสั้นในผู้ใหญ่ แม้ว่าอาจไม่มีอาการุนแรง แต่ก็สามารถทำให้ผู้ป่วยมีปัญหาในการใช้ชีวิตประจำวัน การเรียน หรือการทำงานได้

และถ้าไม่ได้รับการวินิจฉัยหรือรักษา ความผิดพลาดหรือความล้มเหลวที่เกิดขึ้นบ่อย ๆ อาจพัฒนากลายเป็นโรคซึมเศร้า

และอาจทำให้ผู้ป่วยคิดสั้นฆ่าตัวตายได้ ซึ่งการรักษาโรคสมาธิสั้นในผู้ใหญ่ สามารถรักษาได้โดยการใช้ยาและการใช้จิตบำบัด

หรือใช้ทั้งสองวิธีร่วมกัน ซึ่งก็จะสามารถช่วยลดและบรรเทาอาการต่าง ๆ ได้ ทำให้ผู้ป่วยสามารถกลับมาใช้ชีวิตได้อย่างเป็นปกติสุข